Ватандин Аьхю дявдин йисари миллионариинди советарин инсанари, вари миллетарин вакиларикан ибарат вуйи Уьру Армияйи, ихь багъри Ватандин асиллу дарувал уьбхюри, немец фашистарихъди дяви гъубхну. Думу дявдин иштиракчйирикан гизафдар кьяляхъ гъафундар. Дявдин женгарин чюллериъ гизафдари Ватан бадали чпин жанар фида гъапIну. Гъалибвал гъадабгъбак лайикьлу пай кивну кьяляхъ гъафидар хъана мясляаьтнан уьмур хъапIбиин, зегьмет зигувалиин, халкьдин мяишат улихьнан гьялназ хувалиин машгъул гъахьну. Гьадму жергейин ватандашарикан сар вуди Эседуллагь Мирзаханов улупуз шулу. Думу ужур зегьметкеш, намуслу, хайир ккуни, хуш хасиятнан ва марцци юкIв айи кас вуди гъахьну.
  Эседуллагь Мирзаханов 1904-пи йисан Хив райондин Яргъил гъулаъ бабкан гъахьну. Думу, 1931-пи йисан Мягьячгъала шагьриъ 8-пи классдин образование гъадабгъну, 1932-пи йисан ВКП(б)-йин член шулу. Саб вахтна дугъу мусурман аьлимарихъан аьраб чIалнан алфавит ва аьраб чIалниинди урхуз аьгъю апIуру. Дугъу кIул,инди Кьур,ан урхузра аьгъю гъапIну. 
  Гьадму вахтари гьамциб аьгъювал ва образование айи касариз аьхю гьюрмат ади шулу. Амма чан агъювалар артмиш апIуз ният айи Эседуллагь Мирзахановдиз Гитлерин чапхунчйири чан умударихъ хъуркьуз гъитундар. Тазади тешкил дапIнайи колхоздизра жямяаьтдин улихь эл-аьдат, низам-къайда уьбхру, савадлу касарра, колхоздин чюл, мал-кIул, девлет уьбхру инсанарра чарасуз лазим вуйи.
  Мурарихьан варибдихьан мягьрум дапIну, жигьил большевик Э.Мирзахановдиз райвоенкоматдиз дих апIуру ва 1942-пи йисан март вазлин эвелариъ душмандихъди дявдиз гьаъру.
  Хьур байна кьюр риш хулаъ гъитну дявдиз гьау эскер Ленинград шагьриъ 222-пи стрелковый дивизияйиз тяйин апIуру. Мушваъ дугъу пулеметчикдин пишекарвал дубгъуру. Ленинград шагьур фашистарихьан уьбхбаъ гьаму дивизияйин пулеметчикари ва стрелокари зат кIваълан дурубшрубсиб игитвал ва жилирвал улупну. Ленинград шагьур чпиз мютIюгъ апIуз ният ади, дидин кючйириъ учIву немцариз душвар чпиз накьв апIру йишвар гъахьну. 
  Саб женгнаъ Эседуллагь Мирзаханов айи взводдин эскрарикан гизафдар гъийихнийи. Гьаму ражари дугъазра пучIу зиян шулу. 1943-пи йисан май вазлихъан 1944-пи йисан июлизкьан Уьру Армияйин стрелокди женгнаъ учIвну, дугъу чан хилариинди хайлин фашистар терг гъапIну. Немцарин фашистарихъди женгнаъ дугъаз сабансана ражари зиян шулу. Ленинграддиъ дявдин госпиталиъ сагъвал мюгькам апIбан кьяляхъ медкомиссияйи думу дявдин гъуллугъназ лайикь дар, кIури, къарар адабгъуру. Гьаци вушра, чан Багъри Ватандиз вуйи вафалувал улупури, думу 1944-пи йисан декабрин вазлизкьан стрелокди чан женгнан дустарихъди саб рякъюъ гъузру. Гьадму йисан декабрин вазлин аьхирариъ думу дявдин гъуллугънаккан азад апIуру ва чан багъри гъулаз кьяляхъ гъюру. Дугъу жюрэтлувал улупбаз лигну, государствойи «Дявдиъ гьунарар улупбаз лигну», «Германияйиин гъалибвал гъадабгъбаз лигну», «Жюрэтлувал улупбаз лигну» медалар тувну. Дявдин кьяляхъна йисари думу юбилейин медаларииндира лишанлу апIури гъахьну.
  Багъри Яргъил гъулаъ Э.Мирзаханов мялимариз, колхоздин зегьметкешариз нумуна гъахьну. Жигьил большевик, савадлу кас ву, кIури, дугъаз аьхю гьюрмат апIуйи. Думу чавра гъуландарихьна, жямяаьтдихьна жанлу, метлеблу гаф хьади удучIвру кас вуйи. Дявдин йисари зегьмет зигрур адарди, колхоздин гьясиллувал кьяляхъ йивнайи. Гъулан  жямяаьтдин разивалиинди райондин гьякимари думу колхоздин парторгвализ ктагънийи. Дугъан мелзнан ширинвал, апIру гафнан мугъаятвал, зегьметкешарихъди ляхин тешкил апIуз аьгъювал себеб вуди, Яргъларин гъулан Карл Марксдин ччвурнахъ хъайи колхозди райондиъ государствойиз никк, йикк, хьа, муртйир ва жара сурсатар тувбаан лайикьлу йишв гъибиснийи. Хъасин думу колхоздин складдин, МТФ-йин, ОТФ-йин заведишди гъилихну. Мушвариъра думу чан вазифйирихьна жавабдарвалиинди янашмиш шули гъахьну.
  Э.Мирзахановдин хизандиз, аьхю дубхьну, дахъру-гъудужвбан дарвал арайиз гъюру. Гьадмуган дугъу чан хилариинди гъулаъ гьарсар бализ (хъа дурар 5 вуйи) саб хал шлуганси тикилишар дивру. Гьамциб дугъан зегьметназ багахьлуйири, жямяаьтди чухсагъул мялум апIури гъахьну.
  1966-пи йисан Первердигари туву бедбахтвалиан (жилар тIурччвувал), гизафдаризси, Яргъларин жямяаьтдизра хайлин зарар шулу. Дагъустандин Гьюкуматди Яргъларин гъул али йишвлан Къяякент райондин «Дружба» гъулаз кючмиш апIбан къарар адабгъну. Гьадушваъра Эседуллагь Мирзахановди чан хилариинди юкьуд хулар тикмиш апIуз хъюгъну. Кьяляхъна, баярин наразивалиан, дурар дирчну, хъадакну гъулаз гъафну.
  Ав, дявдин женгариъ гъахьи читинвалари, зийнари дугъан уьмур жикъи гъапIну. Уьру эскер, аьхю хизандин эйси, зегьметкеш, тербиячи Эседуллагь Мирзаханов 64 йисан чагълариъ ади, 1968-пи йисан, рягьматдиз гъушну. Думу аьгъю, дугъахъди таниш вуйи ватандашари гьамусра дугъан ччвур хушниинди кIваина хура. 

Мурад Гьяжиев,
Яргъил гъул