| Главная » Файлы » "Табасарандин нурар" | [ Добавить материал ] |
Япония магълуб гъапIур
| 01.06.2011, 16:50 | |
| Гьяжимягьямед Гьяжиев, ич хусуси мухбир, Табасаран район Ватандин Аьхю дявдин йисари Совет халкьди ва дидин Яракьлу Кьувватари, фашист чапхунчйир багъри ругарилан терг апIури, аьхю тешкиллувал, дурумлувал улупну. Думу дявдиъ ихь халкьди гъагъи имтигьян тувну. Гъазанмиш гъапIу гъалибвалин кьимат лап аьхюб гъабхьну. Миллионариинди эскрар дявдин чюллериъ, гьадмутIан цIиб дарди шагьрариъ, гъулариъ аьхълуна гашу гъийихну. Ватандин Аьхю дявдин йивбариъ 180 агъзур кас дагъустанлуйир иштрак гъахьну. Дурарин аьхюнуб пай эскрари ватан, халкь бадали чпин жанар дивну, гизаф кьадар касар хабар адарди гъудургну, имбудар, зийнар кади, багъри хизанариз хътакну. Гизафдари дявдин женгариъ гьунарар улупну. 64 дагъустан жвуваз, чпи улупу гьунарариз лигну, Советарин Союздин Игит ччвур тувну. Ватандин Аьхю дявдиъ гизаф кьадар табасаранлуйирра иштрак гъахьну. Дурарикан аьхюнуб пайну чпин жанар ялавлу женгариъ фида гъапIну. Гизафдарин гьунарар медалариинди, орденариинди, Гьюрматнан грамотйириинди ва жара пешкешариинди лишанлу гъапIну. Дявдин иштиракчйирикан гъи ухьуз имбударин кьадар лап цIиб дубхьна. Дурарикан сар – Табасаран райондин Шила гъулан агьали Рамазан Къурбанов (шиклиъ), ихь гъийин сюгьбатчи, ву. Улихьна йигъари узу дугъахъди гюрюшмиш гъахьунза. Табасаран райондин гъийин аьхю наслин вакилариз Рамазан халу машгьур ву, фицики армияйин жергйириан багъри гъулаз гъафихъан мина (1946-пи йис), дугъу гизаф йисари райондиъ жавабдар ляхнар нумуналуди тамам гъапIну. Армияйиан гъафи ватанпервер, гьар терефлу аьгъювалар айи савадлу кас, дишлади комсомолин райкомдиъ пионераринна школьникарин отделин заведующийди тяйин гъапIнийи. 1948-1956-пи йисари КПСС-дин райкомдин пропагандайинна агитацияйин отделин заведующийди, хъа 1953-1955-пи йисари, тамам апIурайи сабпи ляхнихьна аьлава вуди, КПСС-дин райкомдин 2-пи секретардира лихури гъахьну. 1956-пи йислан мина 1981-пи йисазкьан, Шил’арин мектебдиз регьбервал туври, думу Табасаран райондин варитIан ужударстар мектебарин жергейиз адапIну. ДумутIанна гъайри, Р.Къурбановди жямяаьтлугъ вазифйирра тамам апIури гъахьну: парткомдин секретарди, республикайин педагогвалин обществойин членди, «Знание» обществойин методикайин отделин заведующийди, лекторди гъилихну. - 1940-пи йисан ТинитI мектебдиъ 9-пи класс ккудубкIган, узу Хянягъ гъулаъ ачмиш гъапIу мектебдиъ мялимди дерккнийи, - ярхла вахтарилан ккебгънийи чан сюгьбат кьаби ветеранди. - Думу мектебдин директорди Хючна гъулан агьали Гюл Гьяжиев лихурайи. Дербентдин педучилищейиъ директорин заместителди лихурайи Якьуб Жамалович Къурбанов саб ражну мектеб ахтармиш апIуз Хянягъна гъафнийи. Думу мялимарин дарсариъ деънийи, гьадму гьисабнаан – йизубдиъра. Дугъан теклифниинди узу педучилищейик заочно урхуз кучIвнийза. 9-пи класс ужудар аьгъювалариинди ккудубкIувал гьисабназ гъадабгъну, узу дишла 2-пи курсназ кьабул гъапIнийи. Думуган педучилищейин 2-пи курснаъ ич мектебдин директор Гюл халуйира урхурайи, - кьатI гъапIу Рамазан халуйи чан сюгьбат. - Ватандин Аьхю дяви ккебгъуваликан фици хабар гъабхьнийвуз? - 1941-пи йисан июнь вазли узу Дербентдиз училищейиз заочный сессияйиз душнайза. Дарсарин кьяляхъ саб десте баяр, гьюлихъна душну, кьяляхъ хътакурайча. Кючейиъди гъюрайидариз, машариккан рангарра ккадагъну, фтикан-вуш сикинсузди улхурайи агьалйир гъяркъчуз. Дурарин арайиан ишурайи дишагьлийирин сесер ерхьуйи. Улхурайидарин багахьна душну, гафарихъ хъпехъган, дяви ккебгъуб аьгъю гъабхьичуз. Хъа йигъан Якьуб Жамаловичди учу гьарсар чан гъулаз гьаънийи. Саб гьяфтайилан узуз повестка гъафнийи, - давам гъапIу Рамазан халуйи чан сюгьбат. – Улупнайи йигъан военкоматдиз гъягъюз гьязур гъахьиза. Узу гьауз гъулан вари агьалйир гъулан исихъ раццариинна гъафи. Ишрудар гизаф айи. Думу ишбари йиз кIвазра тясир дарапIди гъитундайи. Гьяйвниин илитну, узу Хючназ гъухнийи. Райондин заведующийди лихурайи Хючнаарин Рустам халу призывдин комиссияйин членра вуйи. Лап цIибдитIан адрувализ лигну, дугъу мялимар армияйиз гъягъюваликкан азад апIбан теклиф дивнийи. Узу кьатI’иди «ваъ» гъапиза. Думуган йиз фагьмиъ, йиз уларихь йиз гъуландар узу гьауз раццариинна гъювалин сягьна сабансана ражну дийибгънийи. «Ваъ, узу сарун гъулаз хътакидарза», – ижмиди текрар гъапIза йиз жаваб. Мамедгъалайин вокзлиан учу Батайск шагьриз гъухнийи. Душв’ан – Владивостокдиз. Душв’ан узу Тихоокеанский флотдин штуккди гъягъру гимйирин 2-пи учебный отряддиз гьаънийи. Узу электрикарин дестейиъ ахънийза. Электрикарин курсар ккудукIбалан кьяляхъ, Тихоокеанский флотдин противовоздушный оборонайин 19-пи отдельный полкнан учебный отряддиъ радистарин группайиъра гъурхунза. Му курс ккудубкIбалан кьяляхъ, Ханаский райондиъ айи сухопутный сяргьятнахъ (границайихъ) хъайи гюзчивалин пунктназ, 18-пи воздушный КПП-йиз, радистди гьаънийи. Находка шагьрин багахь штун сяргьятра ерлешмиш дубхьнайи, - давам гъапIнийи гьюрматлу ветеранди. Армияйиъ гъуллугъ апIру йисари Р.Къурбанов улхьан жергейиъ айи комсомоларикан кIубнирсир вуди гъахьну. Гьаддиз думу комсоргди ктагъуйи. 1944-пи йисан бажаранлу эскер, ватандин вафалу бай КПСС-дин членвализ кандидатди, хъа 1945-пи йисан Порт-Артуриъ ерлешмиш дубхьнайи 270-пи отдельный бригадайин политотдели партияйин членвализ кьабул апIуру. Армияйиъ айи вахтна дугъу гизафси радиствалин вазифйир тамам апIури гъахьну, фицики думу 1-пи классдин радист вуйи. - Японияйихъди дяви ккебгърайи вахтна узу радиостанцияйин начальникдин вазифйир тамам апIурайза, - кIваин гъапIнийи ветеранди. – Йиз ихтиярнаъ юкьур жигьил радистар айи. Сад йишван узу эргвал йивурайза. Йиз юлдшарикан сари узу нивкI’ан уягъ гъапIу ва гъапи: «1-пи классдин радистдихьантIан урхуз даршлу радиограмма дуфна». Радиостанцияйиз душну, радиограмма кьабул гъапIза. Думу Японияйихъди йишвну сяаьт 12-ди дяви ккебгърайиваликан командованиейи туврайи мялумат вуйи. Манчжурияйиъ саб миллионна 200 агъзур солдат дахилнаъ ади Квантунская армия СССР-иин алабхьуз гьязур дубхьнайи. Дидкан ихьдариз хабар айи, гьаддиз, лазим вуйи гьязурлугвалар духну, сяргьятар ижми гъапIнийи, противовоздушный оборонайин кьушмарра дина жалб дапIнайи. Японияйихъди дяви ккебгъбан гьякьнаан радиограмма гъадабгъбан кьяляхъ, Сучан кIуру йишваъ ерлешмиш дубхьнайи войсковой частнан штабдиз дих гъапIнийзуз. Тялукь табшуругъар тувну, узу Владивостокдиз гьаънийи. Душваъ 4 агъзур эскер гьязур дапIнайи. Дявдин сурсатарра хьади, дурар кьюб аьхю гимийиъди Порт-Артуриз гьаънийи. Думуган Манчжурияйиъ японаринна ихь эскрарин арайиъ женг гъябгъюрайи. Ич улихь дивнайи метлеб саб вуйи: дявдин чюлиан гьергу япон эскрар Дальний шагьриз гъюз гъидритуб. Гьадму вахтна ихьдариз кюмек вуди 100 агъзур эскер дахилнаъ айи Америкайин кьушмарра хъуркьнийи. Мидиз улихьна йигъари американлуйири Японияйин Нагасаки ва Хиросима шагьрариина ядерный бомбар ирчнийи. Гьаци, варибдикан умуд ктабтIу Японияйин кьушмар табигъ гъахьнийи, - аьлава гъапIнийи Рамазан халуйи. Дявдин йисари улупу активвализ лигну, Р.Къурбанов Тихоокеанский флотдин командующий, адмирал Юмашевдин терефнаан Гьюрматнан грамотайиинди, Тихоокеанский флотдин Военный Советдин терефнаан Гьюрматнан грамотайиинди, «Японияйиин гъалиб хьпаз лигну» медалиинди, «Ватандин Аьхю дявдин» ордендиинди ва жара пешкешариинди лишанлу гъапIну. Дявдин кьяляхъна йисари гъизигу зегьметназ, вазифйир жавабдарвалиинди ва нумуналуди тамам апIбаз лигну, Рамазан халу, Аь.Данияловдин подпись алди, КПСС-дин обкомдин Гьюрматнан грамотайиинди лишанлу гъапIну. Аргъаж шулайи наслариз заан аьгъювалар ва ужуб тербия тувувализ, билиг тувбан ляхин тешкил апIбан устадвализ лигну, Р.Къурбановдиз 1967-пи йисан «ДАССР-ин лайикьлу мялим», 1975-пи йисан РСФСР-ин лайикьлу мялим» гьюрматлу ччвурар ва гизаф кьадар жара пешкешар тувну. Рамазан халуйиз хъана мюгькам сагъвал, хизандиъ хушбахтвал, шадвалар ва кIваъ айи метлебар гележегдиъра тамам хьуб ккун апIурача. | |
| Просмотров: 1027 | Загрузок: 0 | | |
| Всего комментариев: 0 | |